نوع و جنس و مقدار مواد اولیه ( به طور مثال یک شی زرین یا نقره ای یا ابریشمی دارای ارزشی بیشتر از شی مشابه و با موادی مانند آهن ، مفرغ یا پشم می باشد )

2  زمان ساخت یا وقتی که از شروع تا اتمام یک اثر صرف می شود در ارزش آن مد نظر خواهد بود

3  تجربه ، مهارت و استادی سازنده

4  نایابی و کم یابی تکنیک و فنون بکار رفته در  ساخت اثر

5  فرم و هندسه فضایی اثر

6  نقوش ، طرح ها و تزئینات بکار رفته که خود شامل سه بخش می شود.

الف:   نوع طرح ونقش واصالت فرهنگی و تاریخی آن
ب:   تکنیک و مهارت استفاده از نقوش وتزئینات
ج:   میزان هماهنگی و ارتباط نقش و فرم

7   داشتن امضاء یا خط اثر و آن به این معنی است که از روی ویژگی خاص یک اثر و شخصیت آن شی بتوان به نام سازنده اش  پی برد . مثال بهتر این است دو میناتور کاملا مشابه یکی توسط  فردی ناشناس ترسیم شد ه و دومی به طور مثال توسط رضا عباسی و یا بهزاد

8  داشتن ویژگی های بارز فرهنگی هنری بومی یا منطقه ای و ملی

9  در نهایت دو یا چند عملکردی بودن (Multi-Function) که می تواند بر  نحوه و میزان  ارزش گذاری شی دستی اثر بگذارد . به طور  مثال یک قالی یا گلیم زیبا علاوه بر  عملکرد زیر انداز دارای عملکرد زیبایی نیز هست و در عین حال دارای ارزش اقتصادی فعال و غیر ثابت نیز می باشد و …

به هر صورت از دیدگاه باستان شناسی و مبادی علمی ، یک کاوشگر و  کارشناس کاوش ، دست به مطالعه و بررسی اسناد  و مدارک مختلف تاریخی و فرهنگی می زند تا قادر به شناسایی و تعیین محل دقیق دفن آثار ،اشیاء و ابنیه گردد . این عمل ، تنها با تسلط به تاریخ جغرافیای قومی وتاریخی ، ویژگی های اجتماعی و فرهنگی اقوام وهمینطور  شناسایی آثار موجود ومعاصر برای پیگیری و ره یابی سابقه و پیشینه تاریخی آن است  که محقق ر ا قاد ر به اکتشاف  و مطالعه علمی خواهد نمود .اما علاوه بر آن برای تعیین دقیق قدمت و تاریخچه آثار بعد از اکتشاف باید به دنبال کشف حقایق و مجهولات فرهنگی نیز بود.