مجسمه برنجى، مربوط به دوره ساسانى

پارچ، کشف شده درنهاوند، مربوط به دوره ساسانی،

سفال دورهٔ ساسانى بیشتر مربوط به محوطه‌ها و بناها است و در قبور این دوره کمتر اثرى بر جاى نهاده‌اند. زیرا قبور این دوره ”استودان“هایى است که اجساد را به ‌منظور دفع فساد در فضاى باز بالاى صخره‌ها قرار داده‌اند و سپس استخوان‌ها را در منسوجى پیچیده و در این استودان‌ها که از خمره‌ها و تابوت‌هاى سفالى یا چوبى ساخته شده بودند دفن کرده و در کمرهٔ کوه‌ها، حفره‌ها و درون صخره‌ها یا خاک دفن مى‌کردند.

سفال دورهٔ ساسانى بیشتر از کاوش‌هاى مدائن (تیسفون)، کیش، دامغان، تخت سلیمان و شوش به‌دست آمده و به‌طورکلى سفال لعاب‌دار و ساده این دوره ادامه روش سفال‌سازى دورهٔ اشکانى است. این سفال‌ها با خمیرهٔ گل رس ورز داده شده و منقوش به خطوط کنده با طرح نیمدایره‌هاى درهم و برهم؛ منقوش به طرح قالب خوردۀ متنوع و محصور بین خطوط موازى و چهارخانه؛ داراى نوشته‌هاى قلم سیاه؛ لعاب‌خورده به شکل کوزه‌هاى دو دسته که این گروه ادامه سفال‌هاى دو دستهٔ دورهٔ اشکانى است؛ همچنین سفال با خمیرهٔ کائولن و لعاب قهوه‌ای، سبز، آبى و سربى کمرنگ که بیشتر ظروف لعاب‌دار دوره ساسانى از این گروه هستند و نیز سفال قالب‌خورده با نقوش برجسته و نیم برجسته لعاب‌دار یا بدون لعاب که در دورهٔ اسلامى نیز این روش ادامه مى‌یابد.

رنگ سفال‌هاى نخودى مایل به قهوه‌اى و داراى سطوح متخلخل است. برخى از سفالینه‌ها که کوزه‌هایى دو دسته هستند به لعاب قهوه‌ای، سبز، سربى و فیروزه‌اى آراسته شده‌اند. در این ظروف برخلاف دورهٔ اشکانی، لعاب به‌صورت نازک روى محصول سفالین را پوشش مى‌داد که هم به‌صورت شفاف و هم مات وجود داشت.

سفال‌هاى کنده‌شده و قالب‌خورده یا لعاب‌دار این دوره، آثار اولین مرحلهٔ تجدید حیات صنعت سفال‌گرى و لعاب‌کارى متعالى و درخشان دوران اسلامى به‌شمار مى‌روند

در این دوره از مواد شیشه معدنى و ترکیب آن با اکسیدهاى سرب، آلومینیوم، روی، سدیم و رنگیزه‌هاى مس، کبالت، منگنز و غیره استفاده کرده و آنها را به‌طور جداگانه گداخته و تغییر شکل داده‌اند، سپس این ترکیب را سائیده، پودر آن را در آب حل کرده و به‌عنوان لعاب روى ظرف کشیده‌اند.

در دورهٔ ساسانیان علاوه بر هنر کاشى‌سازى هنر موزائیک‌سازى نیز متداول گردید. مخصوصاً پوشش دو ایوان شرقى و غربى بیشابور از موزائیک به رنگ‌هاى گوناگون و تزئینات گل و گیاه و نقوش از اشکال پرندگان و انسان را در بر مى‌گیرد.

عصر ساسانى یکى از درخشان‌ترین ادوار تولید و صنعت به‌طور کلى در ایران است. در این دوره هنر و صنعت به اوج کمال خود رسید. از اختصاصات صنایع ساسانى ایجاد سبک و اسلوب جدیدى در تزئین نماى ساختمان با گچ‌برى و گل و گیاه است که داراى اصول موزون و نقش‌هاى تکرارى و تقارن است. هنرهاى کاشى‌کاری، معرق‌کاری، موزائیک و کاشى‌هاى لعاب‌دار، در دورهٔ ساسانى به کمال رسید.